Türkiye’nin en verimli havzalarından biri olan Fırat–Dicle Bölgesi’nde 1977’den bu yana sürdürülen Güneydoğu Anadolu Projesi’nin (GAP) tarımsal üretimi artırma hedefinin, yapılan dev kamu yatırımlarına karşın dış ticaret dengesine yansımadığı bir kez daha ortaya çıktı.

Anahtar Parti Karabük İl Başkanı Sebahattin Uzun, bölgenin sahip olduğu dev su kaynakları ve altyapıya rağmen tarımda neden hâlâ dış ticaret açığı verildiğini sorgulayan kapsamlı bir değerlendirme yayımladı.

“Su var, toprak var, baraj var… Peki tarım neden kendini karşılayamıyor?”

İl Başkanı Uzun açıklamasında, GAP’a bugünün parasıyla 100 trilyon lirayı aşan kamu yatırımı yapıldığını, Atatürk Barajı ve Silvan Barajı gibi projelerin bölgeyi dünyanın en büyük üretim merkezlerinden birine dönüştürecek kapasitede olduğunu hatırlattı.

Ancak tablo beklenen gibi olmadı.

Resmî verilere göre 2013–2025 arasında bölgede tarımsal ithalat her yıl ihracatı geçti ve toplamda 7,9 milyar dolarlık dış ticaret açığı oluştu.

Uzun, “Bu bereketli topraklarda tarım neden kendi kendini karşılayamıyor?” sorusunu yükselterek, asıl sorunun doğal kaynaklarda değil, yapısal eşitsizlikte olduğunu vurguladı.

2023 Rakamları Çarpıcı: Üreten Havza, Üretemez Hâle Gelmiş

2023 verilerini aktaran Uzun, bölgenin 1,3 milyar dolar ihracata karşılık 1,6 milyar dolar ithalat yaptığını belirterek, “Tarım sektörü bir yıl daha kendi ihtiyacını karşılayamamıştır” dedi.

“Sorun su değil, sorun toprak değil; sorun üretimin örgütlenme biçimi”

Uzun’a göre GAP bölgesindeki temel problem, kaynakların adil ve planlı biçimde üretime dönüştürülememesi. Açıklamasında bölgedeki yapısal eşitsizlikleri şöyle sıraladı:

Toprağın %63’ü nüfusun küçük bir bölümünün elinde.

Halkın %81,5’i yalnızca %37’lik araziyi işletiyor.

Hanelerin %51’i parçalı, verimsiz arazilere sahip.

Üreticilerin %6’sı tamamen topraksız.

Tarımsal gelirin %70’i sadece %1,5’lik kesime gidiyor.

Uzun, “Bu tablo refahı tabana yaymayı imkânsız hâle getiriyor. Sorun altyapı değil; üretimi örgütleyecek adil bir düzenin kurulamamasıdır” dedi.

Çözüm Modeli: “Birlikte Üretim ve Havza Koordinasyon Sistemi”

Anahtar Parti Karabük İl Başkanı Uzun, tarımdaki dış ticaret açığını kapatacak modelin ayrıntılarını da paylaştı:

1. Binlerce küçük üretici, kooperatif çatısı altında tek bir büyük işletme gibi yönetilecek.

2. Devlet, tohum–gübre–enerji–su gibi girdileri karşılayacak.

3. Üretim planlaması kooperatif tarafından yapılacak.

4.Mahsulü devlet satın alacak, üretici fiyat garantisiyle korunacak.

Uzun’a göre bu model sayesinde:

Parçalı araziler, tapular üreticide kalmak şartıyla birlikte ekilecek,

Küçük üretici büyük üreticiyle eşit şartlarda üretim gücüne kavuşacak,

Gelir adaleti sağlanacak,

Antep fıstığından endüstriyel yan ürünlere kadar yüksek katma değerli üretim artacak,

Bölgenin tarımsal dış açığı kapanacak,

Refah geniş halk kesimlerine yayılacak.

“Toprak bizim, su bizim… Ama üretim modeli milletimizin değilse refah da milletimize ait olmaz.”

Sebahattin Uzun, açıklamasını şu sözlerle tamamladı:

“Bu ülkenin toprağı, suyu, barajı bizim. Ama üretim modeli bize ait değilse refah da halkımıza ait olmaz. Biz kararlıyız; bu bereketli topraklar yeniden milletin sofrasına, üreticinin cebine güç verecek. Yalnızca birkaç büyük aile değil; bölgenin tamamı yükselecek.”